طب سنتي ايراني

د. سيد حامد موسوي؛ طب سنتي:

صفرا ، بلغم ، سودا ، خون.

واژگان طب سنتي هستند ولي واقعيت چيست؟

يک مثال جهت فهم بيشتر ؛ يک ديگ را فرض بگيريد.

مواد اوليه خام در داخل ديگ شروع به پختن مي کند .محتواي.ديگ ر در يک زمان ا به چهار قسمت تقسيم مي کنيم قسمتي کاملا پخته قسمتي نه پخته و در حال پختن و قسمتي روي ديگ کف مي کند ويا بخار مي شود و قسمتي ته مي گيرد وحتي مي سوزد.

همه اينها در آشپزي عاديست . ولي خون قسمت پخته، و بلغم قسمت در حال پختن و صفرا قسمت کف و بخار روي آن ، سودا قسمت ته گرفته و يا سوخته ان مي باسد.

کبد مسئول توليد اين اخلاط چهارگانه هستند.پس خلط مايعات بدن هستند که بصورت طبيعي در حال توليد از غذاهايي که خورده مي شود ، هستند.

حال اگر اين اخلاط در کميت و کيفيت تغيير ايجاد مي شود سوء مزاج پيش مي آيد . که اکثر بيماريها از اينجا آغاز مي شود.

د. سيد حامد موسوي؛ طب سنتي:

6 عامل ضروري حيات؛ عواملي که تغيير در آنها باعث سلامتي يا بيماري مي شوند:

خوردن و آشاميدن

خواب و بيداري

تغييرات رواني از جمله خشم شادي ترس و

احتباس و دفع مواد

آب وهوا

حرکت و س 

در مورد هريک شرحي گفته خواهد شد.

تغييرات نامطلوب فوق بيماريهاي جدي در بدن ايجاد خواهد کرد.

خوردن و آشاميدن يکي از مهمترين علل سلامتي يا بيماريست.

خوردنيها و آشاميدنيها اثرات مهمي بر بدن موجودات مي گذارد .غذا مهمترين ورودي موجودات بحساب مي آيد. وبدون آن زندگي غير ممکن است.

غذا بعد از ورود در بدن 4 هضم را طي مي کند .

هضم گوارشي

هضم کبدي

هضم عروقي

هضم بافتي

در هر يک از مراحل فوق خللي وارد شود بيماريهاي متفاوتي ايجاد مي شود.

غذا ها از ديدگاه طب سنتي ايراني متفاوت هستند و غذا هاي لطيف و غليظ .

در طب سنتي غذاي مطلق غذاي دوايي و دواي غذايي و دوا و سم داريم.

غذاي مطلق فقط ماده دارند و هيچ تغييري در مزاج نميدهند.

مثل نان گندم .

غذاي دوايي هم حاوي ماده و هم تغييري نسبي در مزاج تغيير مي دهد. مثل سبزي خوردن واکثر ميوها.

دواي غذايي اثرات تغيير در بدن بيش از ماده اثر گزاري دارند . مثل پياز و سير.

دواها فقط مزاج را تغيير مي دهند. مثل بزرها.

سم فقط تغيير نامطلوب در بدن ايجاد مي کنند. مثل سم حيوانات.

اثرات خواب بر بدن چيست؟

خواب باعث استراحت تمام اعضا بدن مي شود و در استراحت ، بدن مي تواند به ترميم و اصلاح خود بپردازد و يکنوع شارژ بدن است. هدف ديگر خواب هضم و جذب غذاهاي خورده شده در طول روز است.

در خواب حرارت غريزي به باطن و عمق بدن ميرود تا به هضم کمک کند.

حال اگر خواب مناسب نباشد ،

فرد صبح کسل بيدار شده کسالت از عدم استراحت مناسب و عدم اصلاح بوجود مي آيد.

 مشکل ديگر هضم و جذب نا مناسب غذا و در نتيجه شروع بيماريهاي مختلف چه گوارشي و چه غير گوارشي است.

خواب خوب چيست ؟

خوابي که بعد از يک شام مختصر حدود ساعت 7 تا 8 شب ، 2 تا 3 ساعت بعد به رختخواب رفته و حدود کمتر از 20 دقيقه به خواب رفته باشيم و خواب متصل بدون ديدن خوابهاي ناخوشايند باشد و صبح ساعت حدود 6 بيدار شده باشيم بدون اينکه احساس کسالت وجود داشته باشد.

خواب رطوبتهاي از دست رفته در طول روز بر مي گرداند. پس در مزاجهاي خشک يا افراد لاغر خواب اهميت ويژه اي دارد.

خواب روز بعلت تعارض بانور خواب مناسبي نيست ، ولي استثناء دارد کساني که بعلت خشکي نياز به رطوبت دارند، کساني که هضم مناسبي ندارند بهتر است قبل از ناهار خواب کوتاهي داشته باشند، اين همان خواب قيلوله است. بخصوص زماني که روزها بلند و گرم تابستان باشد.

خواب و بيداري دومين عامل حيات بود.

سومين عامل ضروري حيات: احتباس و دفع مواد است.

موجودات زنده هميشه درحال نگهداري يا دفع مواد هستند. اگراين تعادل بهم بخورد مطمئنا مخل حيات است.

بدن چه موادي را نگه مي دارد: موادي که متناسب با بدن و نيازمند بدن که شامل مواد غذايي مناسب و متناسب و نگهداري و جذب هواي سالم و.

بدن موادي راهم هميشه در حال از دست دادن است از جمله: ادرار ، مدفوع، عرق، مني ،دفع مواد بيني و گوش ، بلند شدن مو و ناخن ، لايه هاي پوستي.

چند بيماري را مثال مي زنيم: يبوست و اسهال و سينوزيت و بيماريهاي پوستي و که مرتبط با اين عامل مهم مي باشد.

چهارمين عامل حيات، حرکت و س، همان چيزي که امروزه بعنوان ورزش مورد تاکيد قرار داده شده است.

حرکت در طب سنتي فراتر از تعريف فيزيک است بلکه يک تعريف فلسفيست. به عبارت ساده تر از حرکت ذرات مولکولها تا حرکت نجوم .

حرکت و س کمتر و بيش از حد باعث اختلال در طبيعت مي شود از جمله عدم جابجايي هوا معضلاتي از جمله پديده وارونگي هوا ايجاد مي کند، و يا بالعکس حرکت شديد هوا باعث گردباد ها و طوفان ها مي شود.

عدم تعادل در حرکت وس در بدن هم باعث بيماري مي شود. ورزش نامتعادل هم باعث بيماري مي شود. امروزه هردو طيف واضحا ديده مي شود.

ورزشکاري نا متناسب و غير صحيح هم بيماري ايجاد مي کند که اتفاقاتي که امروزه بصورت ناگهاني در مسابقات ديده مي شود که مثالي از اين عامل مهم حيات است. همانگونه که کم تحرکي عامل مهمي در ايجاد بيماريهاست از جمله ديابت و فشارخون و بيماري قلبي است.

بهترين ورزش اين است که در وقت مناسب يعني زمان معتدل روز باشد ، در زمستان ظهر و در تابستان اول صبح و يا عصرها و يا شب باشد.

ورزش بايد حدود 2 ساعت بعد از غذاي غير سنگين و حدود 2 ساعت با خواب و حدود 1 ساعت قبل از غذا باشد.

در حين ورزش از بيش از حد مصرف مايعات بخصوص مايعات خيلي سرد پرهيز شود.

ورزش در مزاج گرم وخشک بايد با احتياط صورت گيرد و ورزشهاي آبي براي آنان مناسب تر است.

نشانه ورزش مناسب و متناسب، تعريق ملايم ، احساس نشاط بعد از آن ، و ايجاد نفسهاي بريده است.

ورزش از نظر ابن سينا مهمترين عامل ضروري حيات است!!!

پنجمين عامل ضروري حيات ، تغييرات روانيست. روح و روان انسان دستخوش تغييرات تدريجي و ناگهاني است. که در صورت افراط و تفريط و عدم تعادل باعث شروع و تداوم بيماريهاي مختلفي نه تنها بيماريهاي رواني بلکه بيماريهاي جسمي مي شود.

فرد ي که ترس به او غالب شده ، اندام هاي سرد و به قول معروف رنگ و روي پريده پيدا مي کند.

برخلاف آن فرد عصبي ، رنگ وروي برافروخته و بسيار گرم دارد .

فرد مضطرب دجار طپش قلب احساس خفگي و لرزش دست دارد.

فرد افسرده نيز مثل فرد ترسيده دچار سردي اندام است ولي در ترس ناگهاني و در افسردگي بتدريج اتفاق مي افتد.

فرد مضطرب نيز بتدريج و در فرد عصبي ناگهاني اتفاق مي افتد.

شادي هم صورت را گلگون مي کند.

قلب و عروق از ديدگاه طب سنتي نقش مهمي دارد و مغز رانيز تحت تاثير قرار مي دهد. در همه حالات فوق ميبينيم که جريان خون نقش اساسي دارد.

تغييرات جريان خون باعث سردي و گرمي ناگهاني يا تدريجي مي شود و باعث بيماري و سلامتي مي شود.

ششمين عامل ضروري حيات ، آب و هواست تاثير آن بر بدن انکار ناپذير است. بيماريها در فصول مختلف ، متفاوتند.

در فصول تابستان بيماريهاي گوارشي ، در فصل زمستان بيماريهاي تنفسي ، در فصل پاييز بيماريهاي اعصاب و روان ، در فصل بهار بيماريهاي پوستي شايع مي شود در طب سنتي اين بيماريها قابل توجيه است.

در گرما ي تابستان حرارت بسمت بيرون و پوست بدن حرکت مي کند. و گوارش انسان ضعيف مي شود .

در سرماي زمستان بعلت انسداد منافذ بدن و کاهش تعريق سرماخوردگيها شايع مي شود .

در بهار بعلت افزايش دما و حرکت اخلاط بدن جوشهاي پوستي و حساسيتها قابل مشاهده است.

در پاييز بعلت هواي سرد و خشک ، بيماران مستعد سوداوي بيماريهاي اعصاب و روان بروز مي کند.

در اقليم گرم ، طبيعت انسان بدن را به مصرف غذاها و ادويه هاي گرم عادت داده اند مي بينيم که ساکنين جنوب خرما مصرف مي کنند و هنديها فلفل، ولي هيچکدام علائم گرمي ندارند. اين بعلت گرم شدن مجاري گوارشي با اين غذا ها و ادويه هاي گرم است.

در اقاليم سرد مي بينيم که اسکيموها بعلت گوارش قويي که دارند براحتي گوشت خام مي خورند. که بدليل اين است که سرما جريان خون را به سمت گوارش سوق مي دهد.

از طرفي در تاييد اين نظريه در تجربه مي بينيم افراد دانشمند و سرشناس در اقليم هاي معتدل بيشتر وجود دارد.

طب سنتي ناميست نوين براي پيشگيري و درمان بيماريها به سبک حکماي قديم.

حکمت علميست کل نگر که تمام هستي را به يک نگاه مي نگرد و تحليل مي کند. وبرخلاف امروزه علم را جزء جزء نميکند.

طب يکي از اجزاء حکمت است که جداي از بقيه نيست.

حکمت به علمي گويند که از ستارگان تا کوچکترين اجزاء موجودات نگاهي همسان دارد.

يک مثال کاربردي آن غذا که از گياهان و و دام تشکيل شده بر بدن تاثير مي گذارد تا ستارگان بر بدن .

فکر کنيدگرماي خورشيد چقدر بر موجودات زنده و غير زنده موثرند.

جاذبه ماه بر جزر و مد درياها موثر است چه رسد بدن موجودات زنده.

شباهت بدن انسان به طبيعت پيرامون ما بسيار زياد است! در طبيعت، خورشيد ( منبع انرژي)، آب( مايعات)،هوا (گاز ها)، خاک(جامدات) وجود دارند.

جالب نيست همه اينها در بدن موجودات نيز هستند.

در طب سنتي به آتش و آب و باد و خاک ، عنصر يا رکن مي نامند . که با کلمه عنصر در شيمي متفاوت است.

همه اين 4 عنصر در تمام موجودات زنده و غير زنده پنهان است . وحکما بر اساس وجود اغلبيت هر عنصر موجودات را مزاج بندي مي کنند.

اگر موجودي با مزاج گرم از همان گياه يا دام و.مکررا و با مقدار زياد با همان مزاج استفاده کند بزودي به سمت گرم تر شدن پيش مي رود و بالعکس.

پس موجودات يک مزاج موروثي دارند و يک مزاج بيماري.مثال

اگر يک موجود زنده از گياهان گرم استفاده کند علايم گرمي و تنفر از گرما پيش مي آيد و اگر يک موجود غير زنده مثل آب در برابر گرما بيش ازحد قرار گيرد آب در ابتدا گرم مي شود و اگر گرما بيش تر شود آب به جوش آمده و به گاز و بخار تبديل مي شود.

خاصيت آتش و به قولي انرژي چيست؟

گرمادهي ، بخار کردن ، ذوب کردن، حرکت کردن ، سوختن و .

خاصيت گازها ويا هوا چيست؟

حرکت و جابه جايي و تخلخل ( همان خاصيتي که باعث اسفنجي شدن وباعث افزايش فاصله بين ذرات مي شود)

خاصيت مايعات ويا به نوعي آب چيست؟

حرکت ، سياليت ، منعطف بودن، وبه هرشکلي در آمدن.

خاصيت جامدات و يا خاک چيست؟

شکل دهي ، انسجام ، ثبات ، رسوب و .

همه اين خواص نه تنها در در طبيعت و جود دارد در بدن موجودات نيز به همين منوال وجود دارد و خواص مواد نيز در بدن نقش خود را ايفا مي کند.

کمي از بحث مزاج فاصله بگيريم به بحثي به نام طبيعت مدبره بدن فکر کنيد؟؟

يک طبيعت کليه داريم کل کائنات را مديريت ميکند ويک طبيعت جزييه داريم که سيستم بدن را مديريت مي کند. يعني اينکه آتش، هوا ، آب ، خاک سخت افزار بدن هستند و طبيعت مدبره بدن نرم افزار است . که واکنشهاي بدن و سوخت وساز و حيات انسان را رهبري ميکند.

رعايت اصول طبيعت مدبره بدن در ددرمان بيماريها از اصول طب سنتي ايراني است تا اين حد که طب سنتي را مي توان نام طب طبيعي ناميد

طبيعت مدبره بدن دقيقا چه کارهايي انجام مي دهد؟

هضم غذا، تمام فرايندهاي که از ميل به غذا و هضم دهاني ،معدي،روده اي و جذب غذا به سمت کبد و دفع فضولات ساده ترين مثال و شايد مهمترين مثال باشد.

مثال ديگر بهبود بسياري از بيماريها حتي بدون نياز به دارو و پزشک: مثلا بهبود خودبخودي زخم ها.

مثال ديگر واکنشهاي هوشمند بدن، مثلا ورود غذاي مسموم و ايجاد اسهال و استفراغ.

پس جمله مهمي که از حکماي قديم به ما رسيده اين است که: "طبيب خادم طبيعت است."

اينجا يکي از جاهاييست که راه طب رايج از طب طبيعي سنتي متفاوت مي شود . مثلا در مسموميت غذايي در اولين اقدام بند آوردن اسهال و استفراغ نيست.

ويا در سرماخوردگي و حساسيتها قطع آبريزش بيني نيست.و

البته سعي در برخورد اين طب با آن نيست بلکه تفاوت ديدگاهها را نشان ميدهد که البته ممکن است هر طبي با هر ديدگاهي ضعفهايي داشته باشد.

وزير بهداشت سلامتکده هاي دانشکده راافتتاح کردبه گزارش روابط عمومي دانشکده طب سنتي، دکتر هاشمي وزير بهداشت، درمان و آموزش پزشکي صبح روز سه شنبه 7 ارديبهشت ماه سلامتکده هاي دانشکده طب سنتي دانشگاه علوم پزشکي تهران را افتتاح کرد.در اين مراسم سه و نيم ساعته که با حضور دکتر علي جعفريان رييس دانشگاه، دکتر سيدمحمدهادي ايازي معاون امور اجتماعي وزارت بهداشت، دکتر صدف علي پور معاون درمان دانشگاه و دکتر عليرضا پارساپور مدير دفتر رياست و روابط عمومي دانشگاه برگزار شد، دکتر هاشمي با حضور در سلامتکده طوبي از بخشهاي مختلف اين مرکز شامل داروخانه و کليينک هاي تخصصي بازديد کرد. وي در اين ديدار تلاش هاي صورت گرفته در حوزه طب سنتي آکادميک را قابل توجه خواند و افزود: من باور دارم که طب سنتي مي تواند در کنار طب مدرن در نظام سلامت بسيار کمک کننده باشد. رويکرد وزارت بهداشت تشويق و تبليغ در بهره گيري از طب مدرن و طب سنتي در کنار هم است.در ادامه دکتر محمدحسين آيتي عضو هيأت علمي دانشکده طب سنتي و مدير سلامتکده طوبي به معرفي اين مرکز پرداخت و در خصوص چگونگي تعامل براي جذب حمايت بخش خصوصي و فعاليت هاي دانش بنيان و پروژه هاي در دست اقدام گزارشي ارائه کرد.در ادامه و در راستاي ترويج فرهنگ اصلاح سبک زندگي، وزير بهداشت و هيأت همراه فاصله سلامتکده هاي طوبي تا احمديه را پياده طي کردند و با عمل به بهترين دستور تندرستي طب ايراني يعني ورزش ملايم، براي افتتاح سلامتکده احمديه در محل ساختمان جديد دانشکده طب سنتي حاضر شدند. پس از بازديد از اين سلامتکده و بخش هاي مختلف دانشکده نشستي با حضور وزير بهداشت، دکتر محمود خدادوست مديرکل دفتر طب سنتي وزارت بهداشت، دکتر حسين رضايي زاده رييس دانشکده طب سنتي، معاونان و اعضاي هيأت علمي دانشکده طب سنتي، نماينده دستياران طب و داروسازي سنتي، اعضاي انجمن علمي طب سنتي ايران و برخي مديران وزارت بهداشت در اين مجموعه برگزار شد.  در ابتداي اين نشست دکتر خدادوست مديرکل دفتر طب سنتي وزارت بهداشت ضمن تقدير از حمايت هاي دکتر هاشمي در توسعه و ترويج طب سنتي در نظام سلامت، تصريح کرد: هدف ما ادغام و فراگيري طب سنتي در تمام سطوح نظام سلامت و نه فقط به واسطه متخصصين طب و داروسازي است و نيل به اين هدف را با فراهم کردن بسترهاي آموزشي لازم در دستور کار داريم.وي در ادامه با بيان اين مطلب که محتواي علمي 17 کد رشته محل در حوزه طب سنتي فراهم شده است، افزود: ضروري است که تمام سطوح نظام سلامت با قابليتهاي طب سنتي آشنايي پيدا کنند تا بتوانيم با بهره گيري از حجم وسيعي از دست اندرکاران طب سنتي، به مقابله با سودجويي ها و افراط و تفريط هاي اين حوزه بپردازيم.دکتر رضايي زاده رييس دانشکده طب سنتي در ادامه با تأکيد بر اين مطلب که طب سنتي از دوران اثبات به دوران تثبيت رسيده است، افزود: خوشبختانه امروز طب سنتي در دانشگاه و حوزه هاي مختلف پزشکي پذيرفته شده و تعاملات بسيار خوبي با ساير متخصصان و رشته هاي علوم پزشکي برقرار شده است. اميد است با توجه به تأکيد جنابعالي بر ورود نيروهاي جوان به اين عرصه و گسترش طب سنتي بتوانيم در زمينه ارائه خدمات ملموس، روش مند، ايمن و مؤثر و با بهره گيري از ظرفيتهاي قانوني موجود گام هاي مؤثرتري برداريم.رييس دانشکده طب سنتي در ادامه افزود: هدف ما در دانشکده طب سنتي خدمت به مردم، توسعه علمي و آکادميک طب سنتي و کوتاه شدن دست سودجويان بوده که با انرژي و نشاط جواني و نگاه جهادي شتاب پيدا کرده است.   در ادامه دکتر فتاحي نماينده دستياران طب سنتي از مشکلات، دغدغه ها، نگرانيها و آرمان هاي جامعه دانشگاهي طب سنتي با وزير بهداشت سخن گفت.دکتر سيدحسن هاشمي در ادامه اين نشست با تأکيد بر راه دشوار طب سنتي، تصريح کرد: سه گروه ترويج و توسعه طب ستي را تهديد مي کنند. گروه نخست مخالفان سرسخت طب سنتي در جامعه پزشکان مدرن هستند. گروه ديگر افراط گرايان طب سنتي هستند که آموزه هاي نادرستي را به اين طب نسبت مي دهند و گروه سوم شبه عطاران هستند که با سودجويي و منفعت طلبي به طب سنتي لطمه وارد مي کنند.وي در ادامه افزود: هر فرآيند جديدي با مخالفت و انکار مواجه مي شود. طب سنتي نيز چنين شرايطي دارد و تنها راه گذار از اين مرحله کار مداوم و اثبات حقانيت است.وزير بهداشت سپس در راستاي رفع چالشهاي موجود در عرصه طب سنتي اقداماتي عاجل را ضروري دانست و چنين بيان کرد: به عنوان يک نياز اساسي بايد داروخانه هاي داروهاي گياهي تأسيس شود تا هويت مستقل و علمي اين دانش حفظ شود و استانداردهاي داروهاي گياهي توسعه پيدا کند. همچنين حداقل دو واحد درسي طب سنتي به واحدهاي درسي دانشجويان گروه پزشي اضافه شود تا دانشجويان هم با پيشينه و فرهنگ غني و علمي پزشکي کشور آشنا شوند و هم زمينه مقايسه و انتخاب در آينده براي ورود به اين عرصه براي ايشان فراهم شود. از طرف ديگر بهتر است با ايجاد رشته دستياري باليني طب سنتي با دوره کوتاه تر، جذابيت اين رشته افزوده شده و خدمات آن به مردم محسوس شود و در راستاي بهبود دسترسي مردم به اين خدمات طرح برداشته شده يا مدت آن کاهش داده شود. همچنين تعرفه ويزيت پزشکان متخصص طب سنتي و شرايط بيمه اي بايد اصلاح شود و حضور بخش خصوصي در حوزه طب سنتي نيز گسترش پيدا کند.دکتر هاشمي در ادامه با تأکيد بر ضرورت افزايش نقش دست اندرکاران طب سنتي در بحث نظارت، افزود: در مبحث تخلفات بايد با قوه قضاييه براي برخوردهاي قاطعانه تر تعامل نماييم. همچنين بايد با ورود گسترده تر طب سنتي به جامعه از طريق راه اندازي مطب ها و داروخانه هاي گياهي و ارائه خدمات ملموس و همچنين تبليغ آگاهانه و درست، مردم را به تشخيص درست و نادرست در عرصه طب سنتي هدايت کرد.  گفتني است در پايان اين نشست مقرر شد طي يک ماهه آينده با برگزاري منظم جلساتي با حضور وزير بهداشت، براي اجرايي کردن سياست هاي مورد اشاره راهکارهاي عملي مورد بررسي قرار گيرد/ف.